Ölçülülük ilkesi anayasa

Conseil d’Etad, 19 Mayıs 1933, Benjamin, RDCE, 1933, s.541 (Aktaran: GÖZLER Kemal, Đdare Hukuku, Cilt II, Ekin Yayınevi, Bursa, 2009, s.516). GÖZLER Kemal, Đdare Hukuku, Cilt 2, Ekin Yayınevi, Bursa, 2009. 27 “Temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının durdurulması” ba lıklı 15.madde I.fıkra u ekildeydi: “Sava , seferlik, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve 981 Ölçülük Đlkesinin...

Almanya’da ölçülülük prensibi sadece idare hukukunda değil, anayasa ve ceza hukuklarında da sık sık ba vurulan bir hukuk prensibidir ve Anayasa Mahkemesi çe itli kararlarında, ölçülülük prensibini devletin tüm faaliyetleri için üstün bir kılavuz olarak nitelemi tir. Bilinmektedir ki; hukukun seçim yapabilme olanağı tanıdığı bir alanda, yasal seçenekler arasında tercih yapabilecek olan idare, söz konusu seçimi yaparken tümüyle özgür mü bırakılmı tır sorusu en temel idare hukuku meselelerinden birini ortaya koyar.

78 995 Ölçülük Đlkesinin... Maddesine aykırı olduğu gerekçesiyle iptali talebiyle Anayasa Mahkemesi’ne (“AYM”) başvuruda bulunulmuştur.

Başvurucunun Gerekçeleri

İptale Konu Kural uyarınca, 1567 sayılı Kanun’un 1. Bu ilkenin; sınırlayıcı önlem ile sınırlama amacı arasındaki ili&kinin denetiminde, yasal önlemin sınırlama amacına ula&maya elveri&li olup olmadığını saptamaya yönelik "elveri&lilik", sınırlayıcı önlemin 90 Danı tay 1.

D. Türkiye’de Ölçülülük Đlkesi Ölçülülük ilkesi, diğer ülkelerin hukuk sistemlerinde, idare hukukunda doğup anayasa hukuku uygulamalarına geçmi ken Türkiye’de süreç tersine geli mi ; ilke, anayasa yargısında yaygın olarak kullanılmaya ba landıktan sonra idare hukuku alanında da benimsenmeye ba lanmı tır. Daire, yönetmelik gereğince Bakanlığı yetkili bulmu ama verilen “okuldan sürekli uzakla tırma cezası”nın öğrencinin i lediği suça (suçun ne olduğu karar metninden anla ılamamaktadır) göre “ağır” olduğuna ve “suç ile ceza arasında adil bir dengenin bulunması gerektiğine göre suça oranla ağır olarak takdir edilen cezanın bu nedenle iptaline” karar vermi tir.87 Daha yakın tarihli bir kararda da yine benzer bir ifade kullanıldığı görülmektedir.88 Bireyin hak ve özgürlüklerinin sınırlanmasında, ölçülülük ilkesinin; idarenin takdir yetkisi alanının yorumlanması mevzuunda kullanıldığını söyleyebileceğimiz en ünlü Danı tay kararının, 1988 yılında 5.

Uygulanması ve yargısal a amada belirleyici bir ölçüt olarak kullanılmasının somut örneği ilk olarak Almanya’da gerçekle mi olsa da Avrupa’nın farklı hukuk sistemlerine sahip hemen hemen her ülkesinde, bu terimle açık bir ekilde zikredilmese bile kökle mi bir uygulama alanı kazanmı olan ölçülülük ilkesi, dürüstlük ilkesinin dinamik bir yansıması olarak da nitelendirilebilmekte1 ve uygulanmakta olduğu hukuk sisteminin özelliklerinden beslenerek farklı ekillerde ifade edilebilmektedir.

Bilinen bir benzetmeyle özetlemek gerekirse, kırlangıçlar topla vurulmamalıdır.2 Ölçülülük ilkesi bugün, bir tedbirin amaçlanan sonuca ula ması için elveri li ve gerekli olması ve de birey üzerinde olu turduğu etki ile amacı arasında makul bir orantının bulunmasından yani üç ana unsurdan olu maktaysa da bu yapı kar ıla ılan hukuki meselelerle birlikte süreç içinde geli tirilmi tir.

Bu maddede yer alan genel sınırlama sebepleri temel hak ve hürriyetlerin tümü için geçerlidir.” 25 SAĞLAM Fazıl, “1982 Anayasasının Temel Hak ve Özgürlükler için Getirdiği Sorunlar”, Bahri Savcı’ya Armağan, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayını, Ankara 1988, s.440. Almanya’da ölçülülük ilkesinin temel amacının, idarenin hak ve özgürlükler üzerine koyduğu sınırlamaların, anayasal sistem tarafından kabul edilen bir sınırlama olup olmadığının belirlenmesi, olduğu dü üncesi yaygındır.

maddesinin mülkiyet hakkının ancak kamu yararı amacıyla ve kanunla sınırlanabileceği hükmüne dikkat çekerek, mülkiyet hakkının Anayasa’nın 13. Bu yakla ım, önemli bir tartı ma konusu olmakla birlikte; her durumda idarenin ölçülülük ilkesini gözeterek hareket etmesi ve yargısal denetim a amasında da bunun gözetilmesi gerekliliği deği meyecektir.

976 vererek; ölçülülüğü Sözle menin getirdiği vazgeçilmez bir referansı haline getirmi tir.10 koruma mekanizmasının B. Fransa’da Ölçülülük Đlkesi Fransız sisteminde ise idarenin denetiminde sıklıkla kullanılan açık hata ve bilanço ölçütlerinin, ölçülülük ilkesinin farklı görünümleri olduğu savunulmaktadır. Kurulu Yıldönümü Sempozyumu, Ankara, 1993, s.25P48.

SAĞLAM Fazıl, Temel Hakların Sınırlanması ve Özü, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, Ankara. OĞURLU Yücel, Đdari Yaptırımlar Kar ısında Yargısal Korunma, Seçkin Yayınları, Ankara, 2001. Özellikle, yaptırıma konu olan ihlal ile uygulanan yaptırım arasında dengenin bulunması gereği, yani orantılılık unsuru, idari yaptırımın hukukiliğinin temel ölçütü olacaktır.